ภาพจาก goo.gl/images/jZH9k8
ในการประกอบธุรกิจใดๆ ก็ตาม นอกเหนือจากการที่ผู้ประกอบธุรกิจจะต้องลงทุน อาทิเช่น เงินลงทุน สถานที่ใช้ในการประกอบธุรกิจ บุคคลากร ความรู้ความชำนาญ และเครื่องมือเครื่องใช้ในการดำเนินการแล้ว
สัญลักษณ์หรือเครื่องหมายการค้า เครื่องหมายบริการ เพื่อใช้เป็นที่ให้ลูกค้าจดจำ และติดตามซื้อสินค้าหรือขอรับการบริการในครั้งต่อไปนั้น เป็นสิ่งที่จำเป็นอย่างยิ่งในการประกอบธุรกิจเช่นกัน
ปัจจุบันได้มีกฎหมายคุ้มครองเครื่องหมาย ที่เกี่ยวกับการค้าหลายรูปแบบ เช่น เครื่องหมายบริการ เครื่องหมายรับรอง ฯลฯ แต่คนก็ยังติดเรียกเหมารวมว่า “เครื่องหมายการค้า” อยู่เหมือนเดิม
อันที่จริงเครื่องหมายแต่ละประเภทมีเป้าหมายต่างกัน ที่เห็นว่าเกี่ยวข้องกับธุรกิจทั่วไป รวมถึงธุรกิจแฟรนไชส์ ที่ www.ThaiFranchiseCenter.com จะนำมาพูดวันนี้ ก็คือ เครื่องหมายการค้า และเครื่องหมายบริการ
เครื่องหมายการค้า (Trademark)
ภาพจาก goo.gl/images/jJGFPX
เครื่องหมายการค้าต่างจากเครื่องหมายบริการตรงที่เครื่องหมายการค้าจะใช้กับสินค้าที่จับต้องได้ เป็นชิ้นเป็นอัน และเป็นเครื่องมือช่วยแยกความแตกต่างระหว่างสินค้าที่ผลิตโดยผู้ผลิตต่างรายกัน เช่น ตู้เย็น โทรทัศน์ เตารีด เสื้อผ้า ฯลฯ แต่ละสินค้าจะมีผู้ผลิตต่างกัน ถ้าสินค้าเหมือนกัน อันหนึ่งปะยี่ห้อหนึ่ง อีกอันติดยี่ห้อหนึ่ง คนซื้อจะรู้ได้ทันทีว่าสินค้าตัวไหนใครผลิต
ตรงนี้มีข้อต้องอธิบายเพิ่มอีกเล็กน้อย สินค้าที่ปะแต่ละยี่ห้อ ไม่ได้หมายความว่า จะต้องออกจากสายการผลิตของโรงงานยี่ห้อนั้นๆ ก็ได้ เพราะบางครั้งสินค้ายี่ห้อนั้น อาจจ้างโรงงานอื่นผลิตก็ได้
ภาพจาก goo.gl/images/xG77Zz
สมมติ สินค้าตู้เย็นยี่ห้อฮิตาชิ บริษัทฮิตาชิก็ต้องคอยดูแลควบคุมให้โรงงานนั้น ผลิตตู้เย็นให้ได้ตามมาตรฐานของบริษัทฮิตาชิ ลูกค้าที่เป็นลูกค้าของฮิตาชิ เมื่อตัดสินใจซื้อจะมั่นใจว่าตู้เย็นลูกนี้ ไม่ว่าจะผลิตจากโรงงานไหน แต่ต้องได้มาตรฐานของฮิตาชิ
เครื่องหมายบริการ (Service Mark)
ส่วนเครื่องหมายบริการ จะใช้กับธุรกิจบริการ เช่น สัญลักษณ์จำปีของการบินไทย หรือรูปหัวนกของสายการบินนกแอร์ รูปดอกบัวของธนาคารกรุงเทพ เป็นต้น สินค้าของธุรกิจพวกนี้คือ “บริการ”
คุณคิดว่าเครื่องหมาย 7-11 เป็นเครื่องหมายอะไร “เครื่องหมายบริการ คือคำตอบสุดท้าย” แม้จะมีสินค้าล้านแปดชนิดในร้านเซเว่น แต่สินค้าแต่ละชนิดจะมียี่ห้อของตัวเอง ไม่ได้ใช้ยี่ห้อเซเว่น ยี่ห้อที่ติดอยู่ที่หีบห่อสินค้าจะทำหน้าที่เป็นเครื่องหมายการค้า แต่ยี่ห้อเซเว่นที่หน้าร้านทำหน้าที่เป็นเครื่องหมายบริการของซีพี
ภาพจาก goo.gl/images/CcPdhB
แต่ถ้าเป็น Lotus ที่ขายสินค้ามากมายเช่นเดียวกับ 7-Eleven เป็นเครื่องหมายอะไร เครื่องหมายโลตัสที่ใช้กับธุรกิจจำหน่ายสินค้า เราเรียกว่า “เครื่องหมายบริการ” เหมือนเครื่องหมาย 7-Eleven 
ภาพจาก goo.gl/images/QJATNR
แต่เดี๋ยวนี้ลองสังเกต Lotus ตามชั้นวางสินค้าจะมีสินค้าหลากชนิด ตั้งแต่กระดาษ นํ้าปลา ซอส และอีกสารพัดที่ติดยี่ห้อโลตัส เครื่องหมายโลตัสข้างขวดนํ้าปลา จะทำหน้าที่เป็นเครื่องหมายการค้า ส่วนเครื่องหมายโลตัสที่ป้ายใหญ่ปากทางเข้า ทำหน้าที่เป็นเครื่องหมายบริการ จะเห็นว่ารูปเครื่องหมายเหมือนกัน แต่ทำหน้าที่ต่างกัน
ทำไมต้อง จดเครื่องหมายการค้า / บริการ
เมื่อคุณรู้ว่าเครื่องหมายของธุรกิจคุณทำหน้าที่อะไรแล้ว อย่างแรกที่แนะนำให้ทำตามโดยด่วนที่สุด คือ ไปกรมทรัพย์สินทางปัญญา ขอจดเครื่องหมายของคุณ แนะนำว่าควรจดก่อนเปิดตัวเครื่องหมายของคุณด้วย เพราะคนจ้องมีเยอะ เกิดพวกเห็นเครื่องหมายคุณกิ๊บเก๋ดี จะไปจดตัดหน้าเสียก่อน แต่ถ้าคุณไม่จดเสียก่อน ถึงตอนนั้นคุณจะนั่งหน้าเศร้า
เวลาจดเครื่องหมาย คุณต้องระบุให้ชัดเจนว่าจะให้เป็นเครื่องหมายการค้า หรือเครื่องหมายบริการ คำขอจดทะเบียนเครื่องหมายการค้าและเครื่องหมายบริการ เป็นแบบฟอร์มที่จดเหมือนกัน แต่คุณต้องระบุให้ชัดว่าจะให้เป็นเครื่องหมายอะไร
ทางกรมฯ จะมีช่องให้คุณระบุ ถ้าคุณคิดว่าจะให้ทำหน้าที่ทั้ง 2 อย่าง ต้องจดเป็น 2 คำขอ คำขอหนึ่งจดเป็นเครื่องหมายการค้า อีกคำขอเป็นเครื่องหมายบริการ แม้รูปเครื่องหมายจะเหมือนกัน แต่เสียค่าธรรมเนียมหลวงแยกกัน
โดยเครื่องหมายการค้า หรือเครื่องหมายบริการ ที่จดทะเบียนแล้วจะมีอายุการคุ้มครอง 10 ปี เมื่อครบกำหนดสามารถที่จะต่ออายุได้เป็นคราวๆ คราวละ 10 ปี เมื่อจดทะเบียนแล้วเจ้าของของสินค้าจะมีสิทธิแต่เพียงผู้เดียว ในการใช้เครื่องหมายการค้า/บริการ สำหรับสินค้าของตัวเอง
ที่สำคัญ เจ้าของยี่ห้อสินค้ามีสิทธิในการทำสัญญาอนุญาตหรือโอนสิทธิ ให้ผู้อื่นใช้เครื่องหมายการค้าของคุณ (กรณีธุรกิจแฟรนไชส์) พร้อมทั้งมีสิทธิฟ้องร้องและเรียกค่าสินไหมทดแทนได้ ในกรณีที่มีผู้ละเมิดสิทธิในเครื่องหมายการค้าของคุณ
สำหรับอัตราค่าบริการจดทะเบียนเครื่องหมายค้า/บริการ กับ กรมทรัพย์สินทางปัญญา อยู่ที่เครื่องหมายละประมาณ 10,000 บาท สำหรับสินค้าไม่เกิน 1 รายการ ถ้าเกิน คิด 500 บาท ต่อหนึ่งรายการ
การจดทะเบียนเครื่องหมายการค้า/บริการ มีขั้นตอนที่ค่อนข้างยุ่งยาก ละเอียดอ่อน ตามปกติแล้วการจดทะเบียนเครื่องหมายการค้ากับกรมทรัพย์สินทางปัญญา จะใช้เวลาอย่างน้อยที่สุด 8-9 เดือน เพราะต้องผ่านการพิจารณาหลายขั้นตอน
ได้เห็นแล้วว่า เครื่องหมายการค้า และ เครื่องหมายบริการ แตกต่างกัน แต่ทั้ง 2 เครื่องมายสามารถใช้ร่วมกันได้ในบางประเภทของธุรกิจ เช่น Lotus ใช้ได้ทั้งเครื่องหมายการค้า และเครื่องหมายบริการ แต่ Lotus ต้องจดทะเบียนทั้ง 2 เครื่องหมาย 
ข้อดีของเจ้าของธุรกิจที่ยื่นจดเครื่องหมายไว้ เกิดมีใครเอาเครื่องหมายเหมือนกันไปจดซํ้า คนจดก่อนจะมีสิทธิดีกว่า ที่เคยเห็นแย่งเครื่องหมายกัน บางคนยื่นจดต่างกันแค่วันเดียวเท่านั้น เมื่อจดแล้วต้องใจเย็นๆ เพราะกระบวนการจดทะเบียนเครื่องหมายการค้า/บริการ ใช้เวลาไม่นาน แต่ต้องเป็นเครื่องหมายที่ถูกต้องตามกฎเกณฑ์ที่เขากำหนดเอาไว้
ที่มา: http://www.thaifranchisecenter.com/document/show.php?docuID=4124
